به گزارش روابط عمومی صندوق توسعه ملی، دوره آشنايي با نهادها و ابزارهاي مالي در سطح بين المللي که به همت معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی صندوق به صورت هفتگی در محل صندوق برگزار می‌گردد، مباحثی در حوزه های بانک‌های بین المللی و بانک های چندملیتی، شبکه های تسویه و پرداخت، بازارهای سرمایه‌ بین المللی، روش های تامین سرمایه از بازارهای سرمایه بین المللی، مقررات انواع نهادهای مدیریت دارایی از قبیل صندوق های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق های ثروت ملی، و صندوق های سرمایه خصوصی، انواع ابزارهای مالی و بانکی، قوانین تحریمی آمریکا و اروپا و میزان تاثیر هر کدام، آشنایی با چارچوب های واگذاری قراردادهای سرمایه‌گذاری، بندهای مهم قراردادهای سرمایه‌گذاری، و قراردادهای تامین مالی و نهادهای حقوقی بین المللی حل و قصل اختلافات و همچنین استانداردهای مهم حوزه سرمایه‌گذاری از جمله استاندارد گزارشگری بازده صندوق ها ارائه می‌گردد. در کنار مباحث فوق سعی می‌گردد موردکاوری سرمایه‌گذاری صندوق‌های ثروت ملی در پروژه های زیربنایی و سبز به بحث گذاشته شود. محتوی این دوره توسط آقای دکتر محمد مهرنور که دانش آموخته مالی دانشکده مدیریت و اقتصاد شریف و حقوق تجاری اقتصادی بین الملل دانشگاه تهران و همچنین تحلیلگر خبره مالی CFA است تهیه و ارائه می گردد.

 آشنایی با توسعه خدمات بانکی در بانک های بین المللی و شبکه های پرداخت بین المللی

در اولین جلسه به تاریخچه شکل‌گیری نهادهای مالی در جهان و در ایران اشاره شد. اینکه شرکت هلندی هند شرقی اولین شرکت سهامی عام به تاریخ 1602 محسوب می‌شود و معاملات سهام آن منجر به تاسیس بورس آمستردام در 1611 شد. اینکه اولین اوراق قرضه به تاریخ 1624 در هلند و برای تامین مالی پروژه های آب بندهای این شهر انتشار یافت. اینکه اولین شرکت بیمه به نام    Hamburger Feuerkasse در هامبورگ آلمان در واکنش به آتش سوزی سال 1676 تاسیس شد و تاکنون به فعالیت خود بعد از 350 سال ادامه داده است. اینکه بانک مرکزی انگلیس به عنوان اولین بانک مرکزی تاریخ در 1694 تاسیس شده است. و اولین بانک سرمایه گذاری (تامین سرمایه) به 1763 در انگلیس مربوط می شود و هدف انتشار اوراق برای تامین مالی جنگ بوده است. اینکه اولین صندوق بازنشستگی مزایا معین (DB) پرسنل پلیس نیویورک 1857 تاسیس شده است. و اولین نظام تامین اجتماعی مدرن در دوره زعامت بیسمارک صدر اعظم آلمان در 1883 بنیان نهاده شده است. از جمله موارد اشاره شده در جلسه بود. سیاست هایی که بعد از بحران مالی بزرگ آمریکا 1929–1939 در پیش گرفته شد از جمله قانون Glass-Steagall Act در 1933 برای تفکیک بانکداری تجاری از بانکداری سرمایه گذاری، تاسیس بانک توسعه صادرات آمریکا در 1934 و تاسیس نهاد تضمین اوراق رهنی Fannie Mae در 1938 برای افزایش توان تسهیلات‌دهی بانک ها مرور شد. به برچیدن نظام Bretton Woods در 1973 اشاره شد و در نهایت به تمهیدات بعد از بحران 2008 از جمله قانون Dodd-Frank Wall Street و تاکید بر شفافیت بانکها و محدود کردن معاملات پرریسک بانکها، حمایت از حقوق مصرف کنندگان خدمات بانکی، تاسیس هیئت پایش ثبات مالی در کشورها با هدف شناسایی و مدیریت بانک‌های با ریسک سیستماتیک، ایجاد اداره نظارت بر موسسات رتبه بندی، مقررات ثبت روزانه ارقام معاملات بازارهای بین بانکی و خارج بورس و ... اشاره شد.

در رابطه با تاریخچه صنعت مالی در ایران، تحولات مرتبط با بانك انگليسي شاهي با امتیاز شصت ساله 1267، بانک استقراضی روس با امتیاز 75 ساله 1270، و سرانجام این بانک ها، تاسیس بانک ملی ایران در 1307، تاسیس بانک مرکزی در 1337 و لایحه پولی و بانکی که منجر به تاسیس بانک های خصوصی و بانک هایی با نفوذ موثر و سهامداری تا 49 درصد خارجی ها (مانند بانک توسعه صنعتی و معدنی و بانک ایران و ژاپن) می شدند، مرور شدند.

در ارتباط با نهادهای فعال در بازار پول باید به نقش بانک های تجاری، بانک های توسعه ای، بانک های سرمایه‌گذاری (تامین سرمایه) و بانک های حوزه مسکن، و درارتباط با نهادهای فعال در بازار سرمایه باید به نقش بانک‌های سرمایه‌گذاری (تامین سرمایه)، بانک های امین (Custodian)، شرکت های سپرده گذاری مرکزی،  اتاق های پایاپای، شرکت های کارگزاری و انواع نهادهای مدیریت دارایی ورود کرد.

بانک های بین المللی و بزرگ مانند HSBC و Citigroup از دهه 1990 به این سو، انواع خدمات بانکداری تجاری، بانکداری سرمایه گذاری، را به صورت جامع در شعب و نمایندگی های خود ارائه می دهند. بانک های بین المللی بانک هایی هستند که علاوه بر مجوز بانک مرکزی کشور متبوع خود، برای تاسیس بانک کنترلی در سایر کشورها و گشایش حساب با ارزهای محلی از بانک مرکزی کشورهای میزبان خود مجوز فعالیت بانکداری اخذ می‌کنند. این بانک ها علاوه بر خدمات سنتی مانند قبول سپرده و اعطای تسهیلات و خدمات پرداخت، خدمات متنوعی در حوزه بازارهای سرمایه مانند انتشار اوراق برای شرکت ها و پروژه ها، خدمات بازارگردانی در بازارهای بدهی، خدمات واسطه گری در ابزارهای مشتقه مانند سواپ نرخ ارز، سواپ نرخ بهره، یا معاملات آتی نرخ بهره (FRA) ارائه می دهند. همچنین نقش واسطه گری استقراض سهام بین صندوق های پوشش ریسک از یک سو و صندوق های سهامی از سوی دیگر ارائه می‌دهند و نیز به صندوق‌های سهامی و صندوق پوشش ریسک اعتبارهای کوتاه مدت (اهرم) فراهم می کنند که مورد اخیر به Prime Brokerage مصطلح است. لازم به ذکر است بانک ها در هر یک از حوزه خدمات خود علاوه بر بانک مرکزی، تابع سایر سازمان های مقررات گذار کشور میزبان مانند کمسیون بورس اوراق بهادار نیز هستند و در هر حوزه خدمات به سازمان مقررات مرتبط گزارشدهی می‌کنند. از جمله سازمان های مقررات‌گذار می‌توان به SEC و FINRA در آمریکا، PRA و FCA در بریتانیا، BaFin در آلمان و ACPR در فرانسه اشاره کرد. اشاره شد که کشورهای اروپایی به سمت یکی کردن سازمان های تنظیم مقررات احتیاطی به جز بانک مرکزی (در بحث عرضه پول) حرکت کرده اند.

در نظام مالی جهان برخی نهادهای بین المللی نقش خاصی بر عهده دارند. از جمله بانک جهانی برای اعطای تسهیلات توسعه ای شکل گرفته است. صندوق بین المللی پول IMF، مستقر در واشنگتن با هدف ارائه کمک های فنی و اعتباری به دولت ها شکل گرفته است. بانک تسویه بین الملل ISB، مستقر در بازل سوییس، برای توسعه همکاری‌های بین بانکی در تدوین استانداردهای بانکی شکل گرفته است. CLS Group برای تسهیل تسویه بازار تبادل ارزهای خارجی با مشارکت بانک های مرکزی و بانک های بین المللی تاسیس شده است. همچنین Swift پلتفرم پیامرسان بانکی برای دستورپرداخت های بانکی است. کارگروه FATF نظام مبارزه با پولشویی را پیش برده است.

بازارجهانی فارکس که حجم معاملات روزانه آن حدود 8 تریلیون دلار است، از دو لایه شکل گرفته است، لایه بزرگتر و اصلی، معاملات مظنه محور و بین بانکی و غیرمتمرکز با حجم حدود 5 تریلیون دلار است که در چارچوب مبادلات نقد، آتی یا سواپ مدت دار، انجام می‌گیرد، و سطح معاملات خرد که به صورت حراج پیوسته در پلتفرم های وابسته به بانک های کوچک و متوسط توسط تریدرها انجام می‌گیرد. 

بانک‌های بین المللی برای جابجایی بین بانکی پول‌های رایج در شبکه دلار یا یورو از دو روش کلی روابط کارگزاری و شبکه های تسویه پرداخت استفاده می کنند. در روابط کارگزاری بین بانکی، برای مثال بانک ملت تهران دستور برداشت از حساب Nostro خود نزد بانک کارگزار (واسطه) خود در آلمان و کارسازی آن به حساب یک ذی نفع دیگر را از طریق پیام های سویفت صادر می کند. برای روابط کارگزاری دو بانک باید حتماً فی مابین خود تفاهم نامه امضا کرده باشند و حساب‌های بانکی حداقل به ارز دو کشور داشته باشند.

اما شبکه های تسویه، فرآیند تسویه انعطاف پذیرتر، و با محوریت بانک مرکزی و بدون تعامل دو بانک با یکدیگر را فراهم می کند. شبکه های تسویه یا تسویه آنی مانند ساتنا هستند با شبکه های تسویه خالص سازی تهاتری روزانه مانند پایا. نمونه های شبکه های تسویه آتی در آمریکا Fedwire و در حوزه یورو  Target2 را می توان نام برد. از نمونه های شبکه تسویه خالص سازی تهاتری روزانه در آمریکا میتوان به ACH و در اروپا می توان به STEP1 اشاره کرد.

در سمت بازار اوراق بهادار شرکت‌های سپرده‌گذاری مرکزی نهادهای حاکمیتی هستند که نقش دفتر اسناد رسمی را ایفا کرده و ثبت مالکیت اوراق بهادار را برعهده دارند. اما اتاق‌های پایاپای می‌توانند ذیل شرکت‌های بورس و خصوصی باشند. همچنین بخشی از خدمات حوزه تسویه در سطح بین الملل توسط اتاق‌های پایاپای و تسویه بین المللی مانند یوروکلیر Euro Clear انجام می‌گیرد.

یوروکلیر علاوه بر یک مرکز پایاپای و تسویه بین المللی یک بانک امین Custodian نیز هست. بانک‌های امین نقش حفظ مالکیت اسمی برای سرمایه‌گذاران خارجی در بازارهای سرمایه بین المللی را ایفا می کنند. همچنین خدمات انتشار اوراق شرکت‌های کشورهای درحال توسعه در بازارهای مالی مطرح مانند بازار سرمایه لندن را بر عهده می‌گیرند. این بانک‌ها همچنین نقش سامانه سجام در وصول سود نقدی برای سرمایه‌گذاران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک را در بازارهای سرمایه بر عهده می‌گیرند. همچنین نقش متولی‌گری و نظارت و نیز رای‌دهی نیابتی Proxy Voting به نمایندگی از سرمایه‌گذاران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در مجمع عمومی شرکت‌های سرمایه‌پذیر را بر عهده دارند.

برای تامین سرمایه یک شرکت ایرانی در یک بازار سرمایه خارجی به کمک یک بانک امین بین المللی دو رویکرد وجود دارد: روش اول Dual Listing  که با تفاهم شرکت سپرده گذاری مرکزی دو کشور رخ می دهد، پذیرش ثانویه و عرضه بلوکی از سهام در تابلوی بورس آن کشور است. روش دوم Global Depository Receipt است که طی آن بانک امین ابتدا بلوکی از سهام شرکت ایرانی را در بازار سرمایه ایران خریداری می کند و سپس  گواهی سرمایه‌گذاری به نام خود را به پشتوانه سهام در تملک خود به سرمایه گذاران خارجی عرضه می‌کند. برای ذکر نمونه جذب سرمایه به روش دوم می توان به عرضه گواهی های سرمایه گذاری ADR شرکت های روسی مانند Gazprom، Lukoil ، VTB Bank ، و Rosneft  و ... به ارزش ده ها میلیارد دلار در بازار سرمایه آمریکا و انگلیس قبل از شروع جنگ اوکراین اشاره کرد.

بنابرین بانک‌ها برای حضور در بازارهای پولی خارجی چند انتخاب دارند. بانک‌ها می‌توانند با روابط کارگزاری بین بانکی با بانک‌های بین المللی، امکان جابجایی وجوه بین مشتریان دو کشور را فراهم کنند. بانک‌ها همچنین می‌توانند نسبت به تأسیس شعبه یا نمایندگی اقدام کنند. گزینه دیگر تأسیس بانک کنترلی در بازارهای هدف است. در حال حاضر اکثر دولت‌ها اجازه تأسیس و فعالیت بانک‌هایی با کنترل خارجی (سهامداری بیشتر از 50 درصد) در بازارهای پولی خود را فراهم کرده اند.

انتهای پیام/

 آشنایی با ابزارها و نهادهای مالی بین المللی (دریافت فایل)